Na bijna twintig jaar ervaring in het communicatie vak, weet ik maar al te goed hoe communicatie vaak gezien wordt als een manier om de niet zo prettige boodschappen toch prettig te laten klinken. Of om dingen die vrij normaal zijn, bijzonder te laten klinken, zodat het ineens een unique selling point wordt. Klaverblad, de verzekeraar, gebruikt dat mooi met de slogan ‘als je maar lang genoeg gewoon blijft, word je vanzelf bijzonder.’ Dat is waar en toch is het ook vreemd.
Het betekent namelijk dat volstrekt normale dingen een uitzondering zijn. En dat zou een contradictio in terminis moeten zijn, maar het tegendeel is waar. Steeds meer volstrekt normale dingen worden daadwerkelijk steeds uitzonderlijker. En vaak komt dat neer op communicatie. Het erkennen van wat er is en dat overbrengen.
In het vak, dat ik lang gediend heb, wordt wat in mijn ogen domweg goed communiceren is, al gauw marketing genoemd, of marketing communicatie. Het gaat dan om verkopen, binnenharken van klanten, om afzet en omzetpotentieel, groei van marktaandeel. Dat is iets anders. Maar kennelijk klinkt marketing beter, echter, of waar mijn nekharen echt van overeind gaan staan: sexiër (ik weet niet eens hoe je het spelt, geloof ik). En dat zou dan zijn wat de klant wil. Mensen in vredesnaam, als je iets een hippere naam geeft, wordt het product zelf echt niet beter, noch aantrekkelijker. In elk geval niet als je ook duurzaam je marktaandeel wilt behouden. En dat geldt overigens ook voor jezelf. Personal branding, maak me gek. Laat gewoon zien wie je bent en vertel je eerlijke verhaal. Daar word ik blij van. Enfin, waar was ik?
Ik heb het mezelf vaak moeilijk gemaakt door niet alleen wars te zijn van mooie marketingpraat waar domweg eerlijke communicatie thuishoort, maar er ook doelbewust tegen te strijden. Want ik geloof oprecht niet dat de ‘de klant’ of 'de burger' een sexy verhaal wil. Ik geloof dat mensen, want dat zijn klanten tenslotte en burgers ook, de waarheid willen. Het klant- en dus mensbeeld dat mensen nou eenmaal bedrogen willen worden, stuit me enorm tegen de borst. Voor mij is communicatie dan ook geen vak dat geplaatst moet worden in de economische hoek - zelfs economen beginnen kritisch te worden op de theorie over de homo economicus, so I rest my case, zal ik maar zeggen, maar in de hoek van de sociale wetenschappen, de sociologie en de sociale psychologie; de mensenhoek.
Een aantal vakgenoten die ik erg hoog heb zitten, hanteren het motto ‘als we eens beginnen met de waarheid’. Dat zijn wat mij betreft de vakgenoten met lef. Want het blijft voor mij verbijsterend, hoeveel makkelijker het voor velen lijkt, om overal te beginnen, behalve bij de waarheid. En dat het 'dapper' is, om eerlijk te zijn....
Ik zie dit verschijnsel uitvergroot in het vak communicatie. Maar ook op persoonlijk vlak zie ik het om me heen en betrap ik mezelf er ook regelmatig op. Want het is echt makkelijker om op een uitnodiging waar je de puf niet voor hebt, te zeggen dat je al een afspraak hebt. Ergens zit daaronder de aanname dat je iemand waarschijnlijk kwetst als je aangeeft er niet voor in te zijn. Dat je agenda die avond al vol zit is legitiemer, neutraler en dus niet mogelijk kwetsend. We hebben onszelf kennelijk aangeleerd, dat we een goed verhaal moeten hebben voor keuzes die we maken. En kennelijk vinden we de waarheid geen goed verhaal. Da's raar toch? Zeggen dat er echt hele goede redenen waren, waarom je iets verkeerd hebt gedaan, of erger: anderen de schuld geven van wat er misging, gaat makkelijker dan zeggen: “ik heb een inschattingsfout gemaakt, heel stom, sorry.” Maar waarom toch? Wat maakt nou, dat we zo bang zijn om menselijk te zijn? En wat maakt dat we ervan uitgaan dat anderen ons daarover zullen veroordelen of afwijzen?
Het communicatie vak heb ik inmiddels verlaten, hoewel het altijd deel zal blijven van de dingen die ik doe. Maar het motto neem ik mee. Ik speel er mee de laatste tijd. Wat gebeurt er als ik gewoon begin bij de waarheid? Als ik gewoon zeg dat ik iets niet wil, omdat ik het niet prettig vind. En - oh wonder, dan gebeurt er niks, in het slechtste scenario. En in het beste scenario is de reactie dat het heel goed is dat ik mijn grenzen aangeef en levert het respect op.
En ja, dat vraagt dat je je kwetsbaar durft op te stellen. En ja, daarin loop je een risico dat er van die kwetsbaarheid misbruik wordt gemaakt. Maar de ervaring leert dat er maar verdomd weinig mensen zijn die dat doen. Veel mensen ervaren juist een zekere mate van opluchting. Want als je zelf kwetsbaar durft te zijn, geef je daarmee de ander de ruimte hetzelfde te doen. En daar wordt het leven ineens, nou ja, het gesprek in elk geval, een stuk comfortabeler van. En trouwens, wat is kwetsbaar? Is dat niet gewoon ‘de waarheid laten zien’? Is het niet gewoon echt? En is dat niet eigenlijk, waar mensen behoefte aan hebben? Om gewoon echt te kunnen zijn wie ze zijn. Gezien te worden, gewoon om wie ze zijn? Geaccepteerd te worden? En begint dat dan niet bij onze eigen echtheid en waarheid erkennen en die vervolgens uiten en laten zien? Zullen we daar dan niet gewoon eens mee beginnen? Zowel in het vak communicatie, als met onszelf? Ik kan je zeggen, het werkt bevrijdend. En zonder al die ‘ik moet wel een goed verhaal hebben en de juiste dingen zeggen-ruis’ in je kop, blijft er veel meer ruimte over voor het echte gesprek, over dingen waar je het echt over wilt hebben. In alle bevrijdende kwetsbaarheid.
Comments