Over twee weken ongeveer kan ik voorlopig geen kopje koffie meer drinken bij mijn favoriete strandtent nadat ik even een ochtendwandeling heb gemaakt. Of “ja, leuk” zeggen als mijn buurvrouw me vraagt of we even een drankje zullen doen op het terras. Althans, niet spontaan. Ik zou het kunnen plannen en dan van tevoren een test laten doen. En ik weet niet zo goed wat ik daarvan vind. Veel mensen lijken tegenwoordig precies te weten wat er gevonden moet worden, de beelden en oordelen vliegen je om je oren. Maar ik weet het gewoon niet zo goed. Ik heb er, zeer bewust en zeker niet over één nacht ijs, voor gekozen me niet te laten vaccineren. Dus is het dan ‘mijn eigen schuld’? Dat kan. Want in een democratie hoort ook dat bij elke vrije keuze die je maakt, een keerzijde, verantwoordelijkheid hoort. Ik ben opgegroeid met dat idee: je mag kiezen wat je wilt, maar aan elke keuze zit een grens en een verantwoordelijkheid ten behoeve van het collectief.
Vanaf het uitbreken van Covid19 heb ik thuis gewerkt en houd me aan de regels. En erken ik ten volle het bestaan en de risico’s van het virus. Ik ben niet besmet geraakt, heb niemand besmet. Dat zou deels geluk kunnen zijn en toeval, maar ik denk toch ook dat mijn eigen gedrag daar iets mee te maken heeft. En intussen heb ik gedaan wat ik altijd doe: mijn gezondheid en mijn weerstand zo goed mogelijk op peil gehouden. Ik geloof namelijk enorm in de regie die je kunt voeren over je eigen gezondheid. Welvaartsziekten bijvoorbeeld hóef je niet te krijgen. En het werken aan je leeftstijl; wat je eet, je slaap, je stressniveau, hoeveel je beweegt – allemaal factoren die in hoge mate van invloed zijn op je gezondheid en je weerstand – is niet echt heel ingewikkeld. Het is alleen iets dat we niet geleerd hebben te beschouwen als normaal onderdeel van leven. Onze kennis over gezondheid en ons eigen lichaam is minimaal. We hebben geleerd dat we alles kunnen fixen, omdat alles moet kunnen. Neem de reclamespot van een maagzuurremmer (die twintig jaar geleden alleen op recept verkrijgbaar was): Ik kan lekker borrelen, omdat ik een pil op zak heb. “Een goede relatie tussen mijn bitterbal en ik”. Ehm… hoe zit het dan met de relatie tussen mijn maag en ik? Even een pilletje en dan zonder problemen aan de vette snack en (te veel?) drank. Zo kijken we naar ons lichaam en gezondheid. Vrijheid om je lichaam te schaden. Ik vind dat heel ingewikkeld. Maagzuur ontstaat niet door een enkele keer borrelen. Maagzuur ontstaat door structureel te veel, te vet, te ongezond eten en drinken. Dat pilletje maakt dat je er nu even geen last van hebt, maar doet voor de langere termijn, structureel niks.
Ik had recent last van een zeer pijnlijke vastzittende rug. Te veel stress, slechte houding van het thuiswerken, niet goed op gelet (zelf veroorzaakt dus, niet iets wat me zomaar overkwam). Dus ik laat een fysiotherapeut de boel weer wat losser maken, even als hulp, zodat ik zelf, door op mijn houding te letten, mijn stress te verminderen en wat meer en beter te bewegen de boel weer kan laten herstellen. Dat is de manier waarop ik het doe. Waarop een buurvrouw mij hoofdschuddend aankijkt en zegt “kind, neem toch gewoon een Diclofenacje. Maagbeschermertje, pilletje en klaar, voel je er niks meer van.” Op zo’n moment weet ik even niet wat ik moet zeggen. Want alleen al het idee dat ik een maagbeschermer moet nemen voor een pijnstiller, die niets doet voor de gezondheid van mijn rug, is me zó wezensvreemd.
Ik geloof zeer in de Westerse geneeskunde, heb vertrouwen in artsen. Zeker in acute situaties. En tegelijkertijd geloof ik ook, dat we daar veel te veel op zijn gaan vertrouwen. Dat we onszelf en ons lichaam te veel uit handen hebben gegeven, alsof het niets met onszelf en leven te maken heeft. We hebben afgeleerd ons lichaam en onze gezondheid te zien als iets wat bij ons hoort, waar we zélf dagelijks invloed op hebben. “Dokter ik heb een probleem, mijn lijf doet niet wat het moet doen, fix het even, want ik moet weer door.” We hebben een samenleving, een systeem gecreëerd, waarbij we vrijwel alles wat natuurlijk is en bij het leven hoort, hebben geoutsourcet. En niet alleen dat, we hebben er ook business van gemaakt. Voedsel is business, gezondheid is business, wonen is business, leven is business, dood is business. Gericht op efficiency en omzet.
En hoewel de moderne samenleving ons een hoop gebracht heeft en we nu nog kunnen zeggen dat we steeds langer leven en steeds langer gezond en in welvaart leven, bereiken we wel de grenzen aan de groei en komt die vrije samenleving ook met een prijs. Het is de inrichting van die samenleving, onze drang om ongemakken uit te willen bannen met een snelle fix, die uiteindelijk leidt tot het ontstaan van nieuwe ziektes, van virussen als Covid, van bacteriën die volstrekt resistent zijn tegen alles wat wij aan medicatie hebben ontwikkeld. We stoppen onze lijven vol met veelal overbewerkt voedsel waarvan ons lichaam niet goed weet wat het ermee moet, omdat het dat van nature niet herkent en gaan dan overcompenseren met nog meer overgeproduceerd spul in de vorm van medicatie, vitaminepreparaten en ‘verrijkers’, die ons lichaam van nature ook niet herkent en die dus maar ten dele helpen of bijwerkingen kennen.
We kunnen met elkaar vinden dat beschaving betekent ons zo ver mogelijk af te keren van alles wat natuurlijk is, maar de natuur zelf gaat gewoon door. En hoe meer we ons afhankelijk maken voor ons overleven van ons zelfgecreëerde systeem, hoe kwetsbaarder we worden. Bijvoorbeeld voor virussen. Dus vanuit dat oogpunt, dat grote plaatje, heb ik besloten me niet te laten vaccineren. Omdat ik echt moeite heb met de quick fix. Als direct noodzakelijke oplossing in een wereldwijde gezondheidscrisis, snap ik de vaccinatie helemaal. Ik ben ook zeker niet tegen, voor het collectief. Vaccineren om de pandemie, dit virus, de kop in te drukken, is een van de weinige mogelijkheden die we voor de korte termijn hebben. Maar het is alléén voor de korte termijn behulpzaam. En dan…? Wat doen we met Covid24? Of met nieuwe virussen die we nog niet kennen? Blijven we van de farmaceutische industrie verwachten dat ze onze ongemakken en onze crises blijft fixen? Wat doen we structureel aan het systeem? Aan preventie? Hoe voorkómen we nieuwe virussen, welvaartsziekten, de uitputting van onze landbouwgrond, een structureel afnemende collectieve gezondheid? Hoe gaan we onze individuele en collectieve gezondheid blijvend beschermen? Hoeveel wetenschappers moeten nog aan de bel trekken en zeggen in verschillende toonaarden “ja, we zijn welvarender dan ooit, maar ook zieker dan ooit”?
Sinds ik het besluit nam me niet te laten vaccineren, doe ik minimaal één keer per week een zelftest en ja die koop ik gewoon zelf, no problem. Ook als ik niks gepland heb om aan sociaals te gaan doen. Maar gewoon, vanwege dat principe: elke vrijheid komt met een verantwoordelijkheid. Ik heb grondwettelijk de vrijheid te beschikken over mijn eigen lichaam, dus die vrijheid neem ik, maar ik heb ook een verantwoordelijkheid naar de samenleving, dus ik test mezelf, draag m’n mondkapje, houd afstand, blijf thuis met klachten. Dat laatste deed ik ook al vóór Covid trouwens, want waarom zou ik iemand wel met een verkoudheidsvirus of griepvirus willen besmetten, omdat ik “ziek ben, maar best kan werken” bijvoorbeeld. En ja, ik loop het risico dat ik toch besmet raak en ziek word. Maar de kans dat ik erg ziek word, is minimaal. En áls ik ziek word, heeft mijn lichaam de capaciteit om immuunstoffen aan te maken. En ja, ik loop het risico dat ik daar te naïef naar kijk. Want ik weet inderdaad niet zéker dat ik niet erg ziek word. Maar met mijn gezondheid en de verantwoordelijkheid die ik daar al jaren, van ver voor Covid voor neem, is de kans wel heel klein.
Ik geloof dat ik een behoorlijk verantwoordelijke burger ben. Ik neem geen grote risico’s en ik breng anderen geen schade toe en niet in gevaar. Ik weet dat elke vrijheid die ik verkies te omarmen een grens heeft. En toch….kan ik straks geen spontaan kopje koffie doen op het strand, of op het terras. Want mijn wekelijkse zelftest telt niet. Mijn voorzichtige gedrag telt niet (vorig jaar nog wel, nu er een vaccin is niet meer), lange termijn verantwoordelijkheid nemen telt niet. En ik ben er domweg nog niet uit, of ik dat nou oneerlijk vind of niet. Misschien ben ik een uitzondering in de groep niet-vaccineerders en is het logisch dat er met mijn type afwegingen en gedrag geen rekening gehouden wordt in het maken van de beleidsregels. Tegelijkertijd….zou dat niet ook moeten? Misschien zijn er wel heel veel meer bewuste kiezers zoals ik? Misschien zijn we toch een beetje doorgeslagen in het quick fix denken? Of in denken dat alle niet-vaccineerders bang of complotdenkers zijn? Misschien zijn er ook andere manieren om verantwoordelijkheid te blijven nemen voor het collectief?
Ik las gisteren een nieuw interview met Jan Rotmans, die zegt “koppel een hoog doel aan iets heel praktisch”. En ik geloof dat dat is wat ik doe (en om misverstanden te voorkomen: Rotmans zegt helemaal niets over wel of niet vaccineren, dus dat leg ik hem geenszins in de mond, dat is mijn persoonlijke afweging, binnen een context die ik herken in Rotmans verhaal en die ik zelf vertaal in mijn individuele keuzes. Zoals ik er ook voor kies geen vlees te eten, mijn kleding alleen duurzaam te kopen en mijn overall global foorprint zo klein mogelijk te houden). Mijn keuze is gebaseerd op de lange termijn én op vertrouwen in het zelfherstellend vermogen van mijn lichaam en mijn eigen invloed daarop. Op de wens om het systeem dat we hebben ontwikkeld, langzaam om te buigen naar een gezonder systeem, met wat meer verbondenheid met de aardkloot waarop we leven en met elkaar. En die verbondenheid is voor mij iets anders dan op elkaar gepropt te kunnen “losgaan”. Een wereld waarin we weer weten wat voeding is, wat gezondheid is, niet elke primaire levensbehoefte business is en we, waar Rotmans ook een punt heeft wat mij betreft, weer wat meer vertrouwen hebben in elkaar. Ik heb er lang over nagedacht, of ik dit zou opschrijven en delen. Maar ik doe het toch maar, omdat ik weet, dat diegenen die er ongeveer zo over denken als ik, niet de hardste schreeuwers zijn, dus misschien is het toch goed om die kant ook te laten horen. Inclusief al het niet zo goed weten, wat daar wat mij betreft bij hoort….